۞ تلاش برای آخر شدن ۞

«وَ جاءَ مِنْ أَقْصَا الْمَدِینَةِ رَجُلٌ یَسْعى‏ قالَ یا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِینَ»؛
مردى (با ایمان) از نقطه دور دست شهر، با سرعت و شتاب به سراغ گروه کافران آمد و گفت: اى قوم من! از فرستادگان خدا پیروى کنید.(1)

این مرد که غالب مفسران نامش را "حبیب نجار" ذکر کرده‏ اند، از کسانى بود که در برخوردهاى نخستین با رسولان پروردگار به حقانیت دعوت آن ها و عمق تعلیماتشان پى برد، و مؤمنى ثابت قدم و مصمم از کار در آمد.
هنگامى که به او خبر رسید که در قلب شهر، مردم بر این پیامبران الهى شوریده‏ اند، و شاید قصد شهید کردن آن ها را دارند، سکوت را مجاز ندانست، و چنان که از کلمه "یسعى" بر مى‏ آید با سرعت و شتاب خود را به مرکز شهر رسانید و آن چه در توان داشت در دفاع از حق فروگذار نکرد.

تعبیر به "رجل" به صورت ناشناخته، شاید اشاره به این نکته است که او یک فرد عادى بود، قدرت و شوکتى نداشت، و در مسیر خود تک و تنها بود، در عین حال نور و حرارت ایمان آن چنان او را روشن و گرم ساخته بود که بى‏ اعتنا به پیامدهاى این دفاع سرسختانه از مبارزان راه توحید، وارد معرکه شد، تا مؤمنان عصر پیامبر (صلی الله علیه و آله) در آغاز اسلام، که عده قلیلى بیش نبودند، سرمشق بگیرند و بدانند حتى یک نفر مؤمن تنها نیز داراى مسئولیت است و سکوت براى او جائز نیست.(2)

بر اساس آن چه در تفسیر مجمع البیان(3) آمده است، ماجرا مربوط به زمان حضرت عیسی است که دو تن از حواریون خود را برای دعوت مردم به شهر انطاکیه فرستاد و آن ها در بین راه به حبیب نجار برخوردند و او با معجزه ای که این دو تن نشان دادند، ایمان آورد. آن دو به شهر وارد شدند ولی مردم سخن آن ها را نپذیرفتند و تکذیبشان کردند. حضرت مسیح (شمعون) بزرگ ترین حواری خود را به کمک آن ها فرستاد و او توانست با به دست آوردن دل پادشاه، نظر او را به دست آورد و اکثر مردم به خدا ایمان آوردند.
البته این روایت که در دیگر کتب تفسیری نیز آمده است، از دو جهت با متن قرآن سازگار نیست: زیرا اولاً ظاهر آیات قرآن، فرستادن پیامبر از سوی خدا برای این قوم است، نه یاران یک پیامبر، و ثانیاً اگر اکثر مردم ایمان می آوردندکه عذاب بر آن ها نازل نمی شد.

بر اساس روایات، فردی که برای حمایت از فرستادگان الهی به شهر انطاکیه آمد، حبیب نجار بود که از او به «صاحب یس» نیز تعبیر شده و در ردیف مؤمن آل فرعون که به حمایت موسی برخاست، شمرده شده است.(4)
بر اساس حدیثی که شیخ صدوق در امالی و فخر رازی در تفسیر خود آورده است، صدیقون سه نفرند: حبیب نجار (مؤمن آل یس)، مؤمن آل فرعون و علی بن ابی طالب که برترین آنان است.

__________
(1) یس/ 20.
(2) تفسیر نمونه، ج ‏18، ص 349.
(3) مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏8، ص 655.
(4) تفسیر نور الثقلین، ج ‏4، ص 383.

مومن آل فرعون کیست؟

«وَ قالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَکْتُمُ إیمانَهُ أَ تَقْتُلُونَ رَجُلاً أَنْ یَقُولَ رَبِّیَ اللَّهُ وَ قَدْ جاءَکُمْ بِالْبَیِّناتِ مِنْ رَبِّکُمْ وَ إِنْ یَکُ کاذِباً فَعَلَیْهِ کَذِبُهُ وَ إِنْ یَکُ صادِقاً یُصِبْکُمْ بَعْضُ الَّذی یَعِدُکُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدی مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ کَذَّابٌ»
و مردى مؤمن از خاندان فرعون که ایمانش را پنهان داشته بود، گفت: آیا مردى را که مى‏گوید که پروردگار من خداى یکتاست و با دلیل هایى روشن از جانب پروردگارتان آمده است، مى‏ کُشید؟ اگر دروغ مى‏ گوید، گناه دروغش بر گردن خود اوست و اگر راست مى‏گوید، پاره‏اى از وعده‏ هایى که داده است به شما خواهد رسید. هر آینه خدا هیچ گزاف کار دروغگویى را هدایت نمى‏کند.(1)

ــ مؤمن آل فرعون که بود؟
از آیات قرآن همین قدر استفاده مى‏شود که او مردى بود از فرعونیان که به موسى ایمان آورده بود اما ایمان خود را مکتوم مى‏ داشت، در دل به موسى عشق مى ‏ورزید و خود را موظف به دفاع از او مى ‏دید.
او مردى بود هوشیار و دقیق و وقت شناس و از نظر منطق بسیار نیرومند و قوى که در لحظات حساس به یارى موسى شتافت، و چنان که در دنباله این آیات خواهد آمد او را از یک توطئه خطرناک قتل رهایى بخشید.
اما در روایات اسلامى و سخنان مفسران توصیفات بیشترى درباره او آمده است.
از جمله اینکه بعضى گفته ‏اند: او پسر عمو یا پسر خاله فرعون بود، و تعبیر به " آل فرعون" را نیز شاهد بر این معنى دانسته ‏اند زیرا تعبیر به آل معمولا در مورد خویشاوندان به کار مى‏رود هر چند در مورد دوستان و اطرافیان نیز گفته مى شود.
بعضى دیگر او را یکى از پیامبران خدا بنام" حزبیل" یا" حزقیل" مى‏دانند.
بعضى روایت کرده ‏اند که او خازن (سرپرست خزائن و گنجینه‏هاى) فرعون بوده است.
از ابن عباس نقل شده که در میان فرعونیان تنها سه کس به موسى ایمان آوردند:
مؤمن آل فرعون، و همسر فرعون و آن مردى که قبل از نبوت موسى به او خبر داد که فرعونیان تصمیم دارند تو را به خاطر قتل یکى از اتباع شان به قتل برسانند و هر چه زودتر از مصر بیرون رو.(2)
ولى قرائتى در دست است که نشان مى‏دهد بعد از ماجراى موسى با ساحران گروه قابل ملاحظه ‏اى به موسى ایمان آوردند و ظاهر این است که ماجراى مؤمن آل فرعون بعد از جریان ساحران بود.
بعضى نیز احتمال داده ‏اند که او از بنى اسرائیل بوده که در میان فرعونیان مى‏ زیسته و مورد اعتمادشان بوده است، ولى این احتمال بسیار ضعیف به نظر مى‏ رسد چرا که با تعبیر" آل فرعون"، و همچنین " یا قوم" (اى قوم من) سازگار نیست، ولى به هر حال نقش مؤثر او در تاریخ موسى و بنى اسرائیل کاملا روشن است، هر چند تمام خصوصیات زندگى او امروز براى ما روشن نیست.(3)

ـــــــــــــــ
(1) غافر/ 28.
(2) قصص/ 20.
(3) تفسیر نمونه‏، ج 20، ص 89.